چای چیست؟
چای نوشیدنیِ متداولیست که از خیساندن برگ‌های پروسس شده‌ی کاملیا سیننسیس در آب داغ بوجود می‌آید. گیاه کاملیا سیننسیس به دو گونه‌ی اصلی تقسیم می‌شود: اولین گونه، کاملیا سیننسیس وار سیننسیس، که از برگ‌های کوچک آن چایی روشن با طعم شیرین و مالتی حاصل می‌شود، اغلب در مناطق کوهپایه‌ای با آب و هوای سرد و مرطوب مثل چین، تایوان و ژاپن فرآوری می‌شود. دومین گونه، کاملیا سیننسیس وار آسامیکا، برگ‌های بزرگی دارد و در مناطق گرمسیری مثل هند، سریلانکا و کِنیا از آن چایی تیره و آرامش‌بخش برداشت می‌شود. این دو گونه منجر به تولید شش نوع اصلی چای می‌شوند: چای سفید، چای زرد، چای سبز، چای سیاه، چای اوولُنگ و چای پوئِر؛ که هرکدام روش فرآوری و دم کردن مخصوص خودشان را دارند.
تاریخچه‌ی چای
در یک افسانه عامه چینی، شن نونگ (Shennong) – ملقب به «کشاورز الهی»، پدر کشاورزی- اولین بار چای را کشف کرد. طبق این روایت، شن نونگ تصمیم گرفت تا یک روز کامل را همراه یک ظرف آب جوش زیر درخت کاملیا سپری کند. او بعد از مدتی متوجه شد که تعدادی برگ خشک، داخل آبی افتاده که وی آن را جوشانده بود. شن نونگ معجون حاصل شده را به زبان چینی ماندارین، «چا» نامید. کشف شن نونگ امروزه در سراسر جهان کشت و استفاده می‌شود. گرچه چین، هند، برمه و تایلند مناطق بومی کاملیا سیننسیس هستند، چین اولین کشوری بود که چای را به عنوان یک نوشیدنی باب کرد. ابتدا از چای یا در مراسم مذهبی یا به عنوان داروی گیاهی استفاده می‌شد. اما نهایتا خاندان تَنگ (۶۱۸-۹۰۷میلادی) توانست چای را به یک نوشیدنی و هنری متعلق به تمام طبقات جامعه تبدیل کند. چای ابتدا به خاطر کافئینش، در صومعه‌ها محبوب شد. راهب‌های بودایی از آن برای بیدار ماندن در طول عبادت‌های طولانی استفاده می‌کردند و به همین دلیل، بسیاری از صومعه‌ها مزارع چای خودشان را پرورش دادند. سال‌ها بعد، راهب‌های چینی «کیک»های فشرده‌ی چای را به ژاپن عرضه کردند و بدین ترتیب فرهنگ چای ژاپن نیز آغاز شد. ترویج بودیزم نیز موجب ظهور فرهنگ‌های چای گوناگون در اطراف قاره‌ی آسیا شد. لو یو، نویسنده‌ی «کتاب چای» خاندان تَنگ، در یک صومعه بزرگ شد و تحصیل کرد. آثار او بسیار متاثر از محیط اطرافش بود. لو یو در «کتاب چای» شرح دقیقی از روش‌های کاشت، درجات دم کشیدن، سنت نوشیدن و انواع مختلفی از چای را ثبت کرد. چای فرآوری و پودر شده در دوره‌ی خاندان سانگ (۹۶۰-۱۲۷۹) بسیار رایج شد، اما هنگام به قدرت رسیدن خاندان یوآن (۱۲۷۹-۱۳۶۸) به همراه بسیاری از فرهنگ‌های دیگر خاندان سانگ از تاریخ حذف شدند. سپس، سلطنت خاندان مینگ (۱۳۶۸-۱۶۴۴) دم کردن برگ‌های چای را به محبوبیتی فراتر از پیش رساند. گرچه بیشتر چای استفاده شده در این دوران چای سبز بود، اما چای سیاه نیز در اواخر قرن ۱۵ام میلادی محبوبیت پیدا کرد.
چای در دنیا
گیاه کاملیا سیننسیس اکنون در سراسر دنیا کشت می‌شود. هرچند اصالت این گیاه ریشه در چین دارد، اما امروزه چین در بسیاری از مناطق دیگر دنیا نیز پیدا می‌شود.
از جمله:
- چین: ایالت سیچوآن، ایالت یوونان، ایالت ژی‌جیانگ، ایالت فوجیان، ایالت هونان
- هند: کانگارا، نیلگیری، مونار (کِرالا)، سییکیم، اَساام، دارجیلینگ
- سری لانکا: کَندی، نووآرا اِلیا، دیمبولا، اووا
- ژاپن: کیوتو، کاگوشیما، شیزوکا
- تایوان: ناحیه تایبِی، ناحیه زینژو، ناحیه نانتو، نایحه جیایی
- کره جنوبی: ایالت جه اولای جنوبی، جِجو، ایالت جیه اونسانگ جنوبی
- ترکیه: ایالت ریز
- ویتنام: شمال ویتنام
- نِپال: دانکوتا، دره‌ی ایلام
- کِنیا: تپه‌ی ناندی، کِریچو، منطقه‌ی نَیری
- اندونزی: شمال سوماترا، جاوا
- تایلند: دوی مای سالونگ، چیانگ رای
- ایالات متحده‌ی آمریکا: واشینگتن، اُریگن، کالیفرنیا، هاوایی، میسیسیپی، کارولینای جنوبی، تگزاس.
انواع چای
چای سبز
چای سبز از برگ‌های اکسیده نشده‌ی کاملیا سیننسیس تولید می‌شود و معمولا ۶-۸ ماه ماندگاری دارد. چای سبز در اشکال مختلفی مثل صاف، سوزنی، پیچیده یا شکسته ارائه می‌شود. در چین، ارزشمندترین نوع چای ملقب به پیش از-کوینگ مینگ، یا «پیش از بهار» است که اوایل آپریل کشت می‌شود.
چای سفید
چای سفید اکثرا در ایالت فوجیان چین کشت می‌شود. با اینکه نسبت به دیگر انواع چای، کمترین میزان فرآوری را تحمل می‌کند، فرایند تولید آن ۲-۳ روز طول می‌کشد. طی این فرایند، چای کمی اکسیده شده و ۲بار پخته می‌شود. انواع مختلف چای سفید به برگ و میزان اکسیده شدن آن وابسته‌اند. بعضی از برگ‌ها به قدری ظریف‌اند که در انتهای فرایند تولید هم گرد طبیعیِ سفید رنگی از خود بجا می‌گذارند، و بعضی برگ‌ها آنقدر بزرگ که اکسیداسیون بیشتری می‌طلبند. چای سفید، به دلیل حمل کردن آنتی اُکسیدان‌های گوناگون مثل کاتچین و پلی‌فنول‌ها که باعث قوی شدن سیستم ایمنی بدن می‌شوند، یکی از سالم‌ترین انواع چای شناخته می‌شود.
اوولُنگ چای
اوولُنگ نیز بیشتر در ایالت فوجیان، بخصوص کوه‌های وویی، کشت می‌شود. این چای که از برگ‌های رسیده بدست می‌آید، نیمه-اکسیده است و فرایند تولید مخصوص خودرش را طی می‌کند. ابتدا، برگ‌ها خشک می‌شوند و برای از بین بردن دیوار‌های سلولی و کبود کردن برگ‌ها به لرزه در‌می‌آیند. این مرحله چند ساعت طول می‌کشد و نهایتا به طعم‌دار تر شدن محصول هنگام اکسیداسیون کمک می‌کند. سپس، برگ‌ها را آتش زده، پیچیده و دوباره گرم می‌کنند. اوولنگ‌های نیمه اکسیده شده تبدیل به گلوله‌های سبز و کوچ و براقی شده و اوولنگ‌هایی که اکسیداسیون بیشتر تحمل کنند به برگ‌های تیره و بلند و خمیده‌ای تبدیل می‌شوند.
چای سیاه
چای سیاه برگ‌های تمام-اکسیده‌ای هستند که در کنیا، سریلانکا، چین، هند و دیگر کشور‌های آسیایی کشت می‌شوند. بیشتر چای‌های سیاه برای صنعت تی‌بَگ تولید می‌شوند و معمولا به انواع دیگر چای ترکیب شده تا چای‌های صبحانه و عصرانه‌ی مختلفی را به سوپرمارکت‌های دنیا صادر کنند. در چین، چای سیاه به «چای قرمز» مشهور است و دلیل آن رنگیست که آب بعد از مرحله‌ی خیساندن به خود می‌گیرد. چای سیاه طعمی گس، غنی و مالتی دارد که از مرحله اکسیداسیونش حاصل می‌شود.
چای پوئِر
چای پوئِر اولین بار در شهری به همین اسم در چین کشف شد. چای پوئِر، که به چای پسا-تخمیر شده هم معروف است، حاوی میکرواُرگانیزم‌های متعددی با خاصیت‌های پروبیوتیک است که به بهبود هضم غذا، کاهش وزن و تقویت سیستم امنیتی بدن کمک می‌کند. بسیاری از زیرمجموعه‌های چای پوئِر توسط علاقمندان حرفه‌ای چای، به دلیل برجسته‌تر شدن طعم آنها در طول زمان، به مدت چند دهه نگهداری می‌شوند. بعد از مرحله‌ی فرآوری، برگ‌های چای پوئِر بخار داده می‌شوند، بصورت «کیک» فشرده شده و قبل از عرضه به بازار، چندین سال انبار می‌شوند – گرچه برگ‌های باز آن نیز موجود است. پوئر به دو دسته تقسیم می‌شود: پوئِر شِنگ (خام) که بصورت طبیعی و در طول زمان تولید می‌شود، و پوئِر شو (رسیده) که محصول فرایندی تسریع شده است. این نوع چای در چین به نام «چای تیره» یا «هِی چای» نیز معروف است.
چای زرد
چای زرد تنها در چند منطقه چین، از جمله هونان و سیچوآن تولید می‌شود. به همین دلیل، درصد کمتری از چای زرد به بازار جهانی صادر می‌شود. درست مثل چای سبز، بهترین نوع چای زرد، اوایل بهار برداشت می‌شود. این نوع به طعم شیرین و رنگ زرد برگ‌هایش معروف است.
همچنین برای خرید چای سرگل بهاره می توانید به فروشگاه ما سربزنید.